Aan wie het aanbelangt (over Horizon-taal 309)

[Roland Rotsaert]

Het meinummer van Horizon-taal dat pas bij de lezer aangekomen is (of binnenkort zal aankomen) is een boekennummer geworden. Wat geschreven wordt over het FelixArchief en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (EHC) is correct, maar betreft mijns inziens maar enkele facetten van een veel groter geheel. Wat als iemand uit Patagonië ons vraagt om enkele pagina’s te scannen uit een boek dat alleen bij EHC te vinden is? Is er iemand bij de Vlaamse Esperantobond (VEB) die daarvoor kan zorgen? Wat als iemand uit Vladivostok wil weten voor welke Esperanto-aangelegenheid zijn betovergrootvader in 1910 in Antwerpen geweest is? Misschien zit daar een dossiertje over in het FelixArchief, maar omdat in allerijl moet verhuisd worden, is er nooit een gedetailleerde inventaris van het archief gemaakt. Wat als iemand vraagt of wij geïnteresseerd zijn in Esperanto-documenten die hij op de zolder van een overleden familielid gevonden heeft? Ervaring leert dat in zo’n geval snel moet gereageerd worden, maar je weet niet vooraf om welk soort documenten het gaat en of het een schoendoos of vijftien bananendozen zijn. Niet iedereen kan of wil een grote hoeveelheid archief bij zich thuis bewaren, en het zomaar afleveren bij het FelixArchief kan ook niet. Voor dit soort zaken beschikt de Vlaamse Esperantobond nu niet over de nodige mensen en middelen, maar samenwerking met de begin dit jaar opgerichte vzw Internacia Esperanto-Arĥivo (IEA, www.iespa.eu) zou een begin van oplossing kunnen zijn.

Voor een buitenstaander zal het bizar lijken: op het ogenblik dat EHC volgens de regels van de kunst  een Esperantocollectie opbouwt, ontstaat er elders in Vlaanderen een nieuwe grote Esperantocollectie. Hierna de verklaring. Op het einde van 2020 kreeg het Esperantofonds Cesar Vanbiervliet (https://nl.wikipedia.org/wiki/Esperantofonds_Cesar_Vanbiervliet) enkele maanden tijd (in volle corona-periode!) om zijn magazijn in de stadsbibliotheek van Kortrijk leeg te maken. Dat is min of meer gelukt (er zijn nog enkele kubieke meters dozen waarvoor dringend opslagruimte gezocht wordt), met als resultaat dat de restanten van het Esperantofonds en een belangrijke privécollectie nu op één (voorlopige) plaats verenigd zijn. De vzw IEA geeft een juridische basis aan deze situatie.

De personen achter IEA hebben belangstelling voor het erfgoedaspect van Esperanto. Het ligt dus voor de hand dat VEB en IEA zouden samenwerken, maar voor een efficiënte samenwerking is het noodzakelijk dat zij samen, of tenminste in elkaars omgeving, gehuisvest zijn, zodat infrastructuur gedeeld kan worden. Voor de collectie van IEA is er geen plaats in de Lange Beeldekensstraat (en daarvoor zou dus iets in de buurt moeten gekocht of gehuurd worden), maar voor het administratieve werk zou wel infrastructuur kunnen gedeeld worden.

En wie gaat dat werk doen? Enkele maanden geleden werd een lange lijst opgemaakt van vrijwilligers waarop de VEB een beroep kan doen. Mijn eerste reactie toen ik die lijst bekeek: de helft van de namen ken ik helemaal niet. Niet te verwonderen: in de Frankrijklei ben ik de laatste tien jaar niet veel meer geweest en in de Lange Beeldekensstraat is er nu geen enkele infrastructuur om vrijwilligers enigszins comfortabel te laten werken. (Er kan natuurlijk veel van thuis uit gedaan worden, maar soms is het noodzakelijk of wenselijk om effectief samen te werken.) De werkkrachten zijn er dus, maar de tijden zijn veranderd. De taken zijn complexer geworden en het volstaat niet meer om enkele tafeltjes samen te zetten en vijf minuten uitleg te geven. Een vrijwilliger moet opgeleid worden om, terugkerend naar voorbeelden van het begin van deze tekst, inzicht te krijgen in de geschiedenis en structuur van de Esperantobeweging, hij moet begeleid worden bij zijn eerste bezoeken aan het FelixArchief of de Consciencebibliotheek, enz.

Roland Rotsaert  050/33.00.04 (26.4.2021)

Hieronder de bestanden van deze tekst, afdrukbaar op één pagina.

[Marc]

Ik licht graag het specifieke doel van het internacia Esperanto-Arkivo nog wat toe:
De archieven van de Katholieke beweging worden bewaard bij KADOC, binnen de Katholieke Universiteit van Leuven. De archieven van de socialistische beweging binnen diezelfde beweging, bij AMSAB. Het ADVN      bewaart alles rond de Nationale Bewegingen. Liberas.eu is dan weer het archief van het Centrum voor de geschiedenis van het vrije denken en handelen. Boeken en tijdschriften rond diezelfde thema’s zijn daarnaast aanwezig in allerlei bibliotheken.
 Op diezelfde manier is het een evidentie dat de archieven van de Esperanto-beweging binnen diezelfde Esperanto-beweging bewaard en beheerd worden. Boeken en tijdschriften worden daarnaast maximaal ter beschikking gesteld via allerhande bibliotheken.

 Het Internationaal Esperanto-archief heeft zich deze bewaring tot doel gesteld. Een aantal archieven zijn al opgenomen in de collectie en andere worden momenteel al uitgezuiverd om ze klaar te maken voor opname. Daarnaast zijn er (momenteel) 13.500 boekentitels en 7.500 volledige jaargangen van tijdschriften in verzekerde bewaring, naast meerdere duizenden gedeeltelijke jaargangen en tienduizenden dubbels voor uitwisseling met andere collecties en voor tweedehandse verkoop.
 De basis van de collectie van het IEA wordt gevormd door mijn eigen       private verzameling, opgebouwd sinds 1980.In de loop van 2017-2021 is hier het overgrote deel van de collectie Vanbiervliet, die meerdere tientallen jaren in de Stadsbibliotheek van Kortrijk stond, aan toegevoegd. Hier waren "waterdichte" garanties van de Stad. Petro De Smedt schreef in Esperanto-Panorama nr. 65 uit 1980 letterlijk: "De titel van Fonds garandeert bestendige bewaring en wettelijke bescherming (...) Daardoor wordt het onmogelijk dat ooit een bibliothecaris, uit plaatsgebrek of om het even welke andere reden, Esperantowerken zou laten verdwijnen. Wat in het Fonds belandt, is er voor altijd veilig. (enz.)"). Die garanties bleken er na al die jaren niet veel meer waard: plaatsgebrek is net de reden waarom de huidige bibliothecaris het fonds afstootte. Gelukkig vond ze nu haar nieuwe stek in het Internacia Esperanto-Arkivo.Een groot aantal grotendeels dubbele boeken en tijdschriften, naast bepaalde vooral thematische originelen, werd afgestaan aan het KADOC, AMSAB, EHC, Trezoor en enkele andere externe collecties.
 Ook de bibliotheek van Fel kon hiermee opnieuw opgebouwd worden. Deze richt zich vooral op taal en interlinguistiek in het algemeen en op de Vlaamse Esperantobeweging in het bijzonder.

Uitwisseling met Esperanto-bibliotheken is gestart en IEA biedt zijn diensten aan voor bewaring van allerhande archieven van de Esperanto-beweging. Fondsenwerving is natuurlijk een belangrijk aandachtspunt. Informatie over dit alles en hoe je zelf kan bijdragen kan je vinden op www.iespa.eu
Marc Vanden Bempt